Zit-sta bureaus

Er werd herhaaldelijk bewezen dat zit-statafels (in de hoogte verstelbare tafels waaraan je zowel kan zitten als staan) de totale zittende tijd verminderen, maar niet altijd zoveel als je misschien zou verwachten. Over het algemeen brengen de gebruikers van dit soort tafels één uur per dag minder zittend door ⁽¹⁾.

• Uit een studie bij 131 callcenterwerknemers in Zweden bleek een daling van de tijd die men zittend doorbracht met gemiddeld 5,3% van de gewerkte tijd (dat is 25 minuten op een werktijd van 8 uur) ⁽²⁾.
• De bedienden in een Amerikaans bedrijf zaten gemiddeld 66 minuten per dag minder neer toen de tafels vier weken in gebruik waren ⁽³⁾.
• In een openbare instelling in Australië was de tijd die men zittend doorbracht na drie maanden verminderd van 85% naar 60% van de werktijd, goed voor een daling van 102 minuten per dag ⁽⁴⁾.

Uit een Australische studie ⁽⁴⁾ bleek dat de belangrijkste belemmering om echt rechtop staand te werken, het gemak was waarmee de hoogte van de tafel kon worden aangepast. Manueel aanpasbare tafels werden minder vaak in de staande positie gezet.

Mensen met musculoskeletale klachten waren eerder geneigd in een staande positie te gaan werken, wanneer zij hiertoe de mogelijkheid kregen ⁽⁶⁾.  Training over het gebruik van de werktafels zorgde eveneens voor een lichte stijging in het gebruik ^(6,7). En ook het toepassen van herinneringen ⁽⁷⁾ heeft een positief effect op de totale staande tijd. Na 3 weken opleiding en dankzij het gebruik van herinneringen steeg de staande werktijd volgens een Amerikaanse studie ⁽⁷⁾, met bijna een uur per dag. Er is echter geen informatie over de effecten op langere termijn.

Uit veel studies blijkt dat afwisseling tussen zitten en staan verschillende positieve effecten heeft : minder musculoskeletale klachten, minder rug- en nekpijn ⁽³⁾, minder vermoeidheid, een iets hoger energieverbruik terwijl de arbeidsprestaties behouden blijven ⁽⁸⁾. Er is echter meer onderzoek nodig, grootschalig en gedurende langere periodes dan in de meeste studies het geval is, en een objectieve meting van de fysieke activiteit in staande en zittende houdingen, zowel tijdens de werkuren als daarbuiten (volgens een studie leidde meer staand werk eigenlijk tot minder fysieke activiteit en staande tijd thuis ⁽⁵⁾). Momenteel wordt in het Verenigd Koninkrijk een gerandomiseerde vergelijkende pilootstudie uitgevoerd die rekening houdt met al deze “wetenschappelijke lacunes” ⁽⁹⁾ om de invoering van zit-statafels met of zonder training en organisatorische maatregelen te vergelijken. Ook de invloed van bepaalde pathologieën als mogelijke contra-indicatie voor staand werk, zoals spataders en bepaalde pathologieën van de knie of heup, moeten worden onderzocht of opgenomen in de studies.

Beeldschermwerk heeft nadelige gevolgen voor het musculoskeletaal systeem, vooral omdat het de bloed- en zuurstoftoevoer naar de spieren en gewrichten vermindert. Dat veroorzaakt spierkrampen, wat dan weer stijve of geblokkeerde spieren en gewrichten als gevolg heeft. Zelfs bij een perfecte ergonomische houding en zelfs met perfect ergonomisch materiaal zal statisch werk (zowel zittend als staand) leiden tot musculoskeletale problemen.

De zit-statafel is duidelijk niet de enige mogelijke maatregel om musculoskeletale problemen te verminderen :

• Regelmatige onderbrekingen om een glas water of een kop koffie te halen, zijn nodig. Maak kopieën, ga afgedrukte documenten halen, of sta op en ga met een collega iets bespreken in plaats van 10 onvolledige mails te sturen die het probleem niet oplossen.
• Het is ook aan te raden om lange vergaderingen en opleidingen te onderbreken, of om draaibare, ergonomische bureaustoelen te plaatsen in vergader- en opleidingsruimtes.
• De trap nemen of ‘s middags een korte wandeling maken, zijn andere mogelijke maatregelen. Mensen moeten worden aangemoedigd om meer te voet te gaan, vooral tijdens hun traject van en naar het werk : dat is een veel efficiënter gebruik van je tijd dan verafgelegen fitnesscentra te bezoeken; stappentellers lijken een goed idee.
• Ook is het goed om telefoontjes staand uit te voeren (speaker of draadloze toestellen).
• Leeszones waar je de mogelijkheid hebt om rechtop staand of in een gemakkelijke stoel te lezen, zijn ook aan te raden. Sommige bedrijven gebruiken pauzesoftware, die vanzelf het kantoorwerk onderbreekt en het invoeren of raadplegen van gegevens op het scherm gedurende korte periodes onmogelijk maakt. Het is ook mogelijk om lichaamsoefeningen te laten zien.
• Spraakherkenningstechnologie op desktops, laptops of tablets kunnen musculoskeletale aandoeningen door het intikken van lange verslagen verminderen.
• Telewerken of thuiswerken vermindert de tijd dat je neerzit tijdens de verplaatsing, maar het is niet mogelijk voor alle soorten werk.
• In de toekomst zullen tablets de mogelijkheid bieden om met een draadloze muis te werken (de toetsenborden werken al). Dat betekent dat je met een heel licht toestel dynamisch overal zult kunnen werken, maar door verschillende factoren is die toekomstige manier van werken nog niet voor morgen.

De invoering van zit-statafels zorgt gemiddeld voor een matige of kleine vermindering van de werktijd die men zittend doorbrengt. Zit-statafels kunnen goed zijn voor de gezondheid. Volgens sommige studies leidt het gebruik ervan tot minder vermoeidheid, een gezondheid die als beter wordt ervaren en minder musculoskeletale klachten (nek- en rugpijn). Er zijn wel enkele bezwaren tegen het gebruik van dit soort tafels. Zit-statafels die manueel moeten worden aangepast, zijn ongetwijfeld minder doeltreffend. De invoering van zit-statafels is ook effectiever wanneer er gezorgd wordt voor training of herinneringen, en er dienen ook alternatieve maatregelen te worden genomen om lange statische perioden (staand of zittend) te beperken. Er lijkt meer onderzoek nodig te zijn op een grote schaal en gedurende langere periodes dan bij de meeste studies het geval is. Ten slotte dienen de studies ook meer rekening te houden met de invloed van bepaalde pathologieën als een mogelijke contra‑indicatie voor staand werk.

Dr. Mathieu VERSÉE
Wetenschappelijk adviseur Cohezio

(1) Chau et al. 2010. Are workplace interventions to reduce sitting effective? A systematic review. Prev Med 51: 352-356.

(2) Straker et al. 2013. Sit-stand desks in call centers: associations of use and ergonomic awareness with sedentary behavior. Appl Ergon 2013; 44(4): 517-22.

(3) Pronk et al. 2012. Reducing occupational sitting time and improving worker health: the take-a-stand project, 2011. Prev Chronic Dis 2012; 9:110323

(4) Grunseit 2013 “Thinking on your fee”: A qualitative evaluation of sit-stand desks in an Australian workplace. BMC Public Health 2013; 13(1):365.

(5) Alkhajah et al. 2012. Sit-stand workstations: a pilot intervention to reduce office sitting time. Am J Preve Med 43: 298-303.

(6) Wilks et al. 200. The introduction of sit-stand tables: aspects of attitudes, compliance and satisfaction. Appl Ergon 37: 359-365.

(7) Robertson et al 2013. Office ergonomics training and a sit-stand workstation: effects on musculoskeletal and visual symptoms and performance of office workers. Appl Erg 44: 73-85.

(8) Straker, Matthiassen 2009. Increased physical work loads in modern work – a necessity for better health and performance? Ergonomics 52: 1215-1225.

(9) Hall et al. 2015 BMC Public Health 2015. Epub 2015 Feb 15