Scabiës (schurft)

De parasiet is onmogelijk met het blote oog waar te nemen.

Het bevruchte vrouwtje graaft een gangetje en verbergt zich zo in de huid om er zich te voeden en haar eitjes te leggen. Een allergische reactie zorgt ervoor dat haar uitwerpselen jeuk veroorzaken.

De mijt overleeft 1 tot 3 maanden in haar gastheer.

De overdracht vindt voornamelijk plaats via rechtstreeks menselijk contact, van huid op huid: bij gewone schurft door langdurig rechtstreeks huidcontact (minstens 15 min.). Een besmette persoon is vanaf de incubatiefase besmettelijk.

De overdracht is ook mogelijk door onrechtstreeks contact via wasgoed, beddengoed, inerte oppervlakken (5% van de gevallen).

Scabies Norvegica (scabies crustosa, hyperkeratotische schurft), is een zeer besmettelijke, gelukkig zeer zeldzame vorm van scabies (ooit in Noorwegen voor het eerst beschreven) die voorkomt bij bepaalde personen (personen met een afweerstoornis, patiënten die immunosuppressiva gebruiken, patiënten met zenuwaandoeningen, verlammingen of bewegingsbeperkingen,… ). Het wordt gekenmerkt door dikke, witte schilfers en korsten. De talloze huidschilfers zitten vol mijten en jongere mijtenstadia. Door het krabben kunnen de met schurftmijt beladen huidschilfers door de kamer dwarrelen en anderen besmetten (verzorgers, medepatiënten, bezoekers, huishoudelijk personeel). Bij scabies norvegica gelden reeds vanaf 1 geval strengere maatregelen die moeten besproken worden met de diensten infectieziektepreventie van de bevoegde overheden.

• 2 tot 6 weken (gemiddeld 3 weken)
• 1 tot 3 dagen in geval van een hernieuwde infectie.

De voornamelijk klinische diagnose is moeilijk. Ze berust op het feit dat er jeuk is die ’s avonds en ’s nachts opflakkert, op de plaats van de letsels en op de wetenschap dat er contact is geweest (omdat er in de omgeving sprake is van jeuk).

De individuele behandeling moet absoluut gepaard gaan met een behandeling van het besmette wasgoed. In een leefgemeenschap moet iedereen worden behandeld.

Kledij, badhanddoeken en beddengoed moeten op 60 °C of meer worden gewassen en daarna nog eens de dag na de behandeling. Alleen recent gebruikt wasgoed (de laatste 8 dagen) moet worden behandeld. Het is niet nodig de hele inhoud van uw kleerkasten te wassen !

Wasgoed en voorwerpen die niet op 60 °C of meer mogen worden gewassen (dekens en kussens) moeten gedurende 3 tot 7 dagen in een gesloten plastic zak worden bewaard.

• Op medisch voorschrift. Dit is de eerstelijnsbehandeling van schurft.
• De lokale behandeling is werkzaam op volwassen mijten, larven en eieren. Het middel werkt meteen, er zijn geen contra-indicaties.
• Kinderen, zwangere vrouwen of vrouwen die borstvoeding geven worden bij voorkeur behandeld met permethrine.
• Permethrine is een behandeling via plaatselijke toediening die in België te koop is als Zalvor^®. Het kan ook in de vorm van een goedkopere magistrale bereiding worden voorgeschreven (R/permethrine hydrofiele crème 5% FTM, dt 30 g).
• Toedieningsmodaliteiten : de nagels heel kort knippen, een douche nemen, zich afdrogen en de huid laten afkoelen, het hele lichaam, uitgezonderd het gelaat en de hoofdhuid, zacht masserend insmeren met een tube Zalvor^® en 8 tot 12 uur laten inwerken (6 tot 8 uur bij de jongste patiënten). Nadat de Zalvor^® is ingewerkt, een douche nemen en propere kledij aantrekken.
• Bij de meeste patiënten (90%) volstaat één toepassing om de schurft te behandelen.
• Overdrijf niet met plaatselijke behandelingen, want ze kunnen irritatie veroorzaken.

Ondanks een efficiënte behandeling kunnen de schurftsymptomen en -letsels meerdere weken aanhouden. De jeuk kan zelfs tijdelijk erger worden. Breng de patiënt hiervan op de hoogte om te vermijden dat hij onnodig geneesmiddelen gaat gebruiken.

De jeuk kan meerdere weken aanhouden. Hij kan worden verlicht met antihistaminica en topische corticosteroïden in een lage dosis.

• De patiënt moet worden behandeld samen met de personen in de naaste omgeving, ook al vertonen ze geen klinische symptomen. 
• Kledij en beddengoed moeten op 60 °C worden gewassen in de wasmachine en minstens 3 (eventueel 7) dagen in een hermetisch gesloten plastic zak worden gestopt alvorens te worden gewassen zoals gebruikelijk.
• Oppervlakken worden schoongemaakt met detergent.

Maatregelen te bespreken met de diensten infectieziektepreventie van de bevoegde overheden, bijvoorbeeld:

• Wat de patiënt betreft : die moet worden behandeld en gedurende 48 uur na het begin van de behandeling worden afgezonderd. In geval van Noorse of ernstige schurft:  afzondering tot de genezing. 
• Wat het personeel betreft :  beschermingshandschoenen en -hemdjes met lange mouwen voor eenmalig gebruik bij elk rechtstreeks contact met de zieke. Na elke verzorging de handschoenen en het hemdje weggooien en de handen en onderarmen wassen met zeep. Na het wassen inwrijven met een hydroalcoholische oplossing.
• Behandeling : personeel dat contact heeft gehad waarbij sprake was van een hoog risico (onbeschermd rechtstreeks huidcontact) moet gelijktijdig met de patiënt worden behandeld, ook al zijn er geen klinische symptomen; 
• Ontsmetting : was de lakens, dekens en kledij waarmee de patiënt in contact is geweest gedurende een periode van 8 dagen voor de behandeling met geneesmiddelen tot het einde van de afzondering (48 uur na het begin van de behandeling) in geval van gewone schurft, en tot de door een geneesheer bevestigde genezing in geval van ernstige of hyperkeratotische schurft. Wasgoed en lakens worden gewassen op 60 °C en vervolgens warm gedroogd en gestreken. Kledij en materiaal (bloeddrukmeter, spalk, persoonlijke voorwerpen, enz.) die niet op deze temperatuur mogen worden gewassen, worden behandeld met een antiparasitair middel (bv.: Baygon Groen^®) en in een hermetisch afgesloten plastic zak gestopt (in geval van ernstige of hyperkeratotische schurft in een dubbele plastic zak) gedurende 48 uur, of gedurende 5 tot 7 dagen wanneer geen Baygon^® wordt gebruikt. Vervolgens worden ze verlucht, schoongemaakt en afgedroogd.
• Wat de omgeving betreft : de kamer grondig schoonmaken met het gebruikelijke detergent van de instelling en vervolgens het materiaal dat daarbij werd gebruikt weggooien.  Kleedkamers en kleerkasten niet vergeten te reinigen.

Het personeel aanmoedigen om zijn huisarts of een dermatoloog te raadplegen zodra de typische symptomen verschijnen.

Elke persoon die een van deze symptomen vertoont, moet zo spoedig mogelijk worden behandeld. Deze persoon kan het werk hervatten na het begin van de behandeling in geval van gewone schurft.

De besmetting kan het voorwerp uitmaken van een verzoek tot schadevergoeding voor beroepsziekten (“open” systeem). Daarvoor moet een afspraak worden gemaakt bij de arbeidsarts.

Dr Cécile Surleraux,
Preventieadviseur-arbeidsarts