back-arrow 22 oktober 2022

LED-verlichting: niet zonder risico

De LED-technologie kent vele toepassingen : je vindt het terug in verlichting thuis, op het werk, en in publieke ruimtes, maar ook in beeldschermen van tv’s, pc’s, tablets, smartphones, tot zelfs in bepaalde koplichten en projectoren. De technologie biedt voordelen, maar is ook niet helemaal zonder risico.

vakantie-flexmail

In vergelijking met andere types verlichting biedt LED-verlichting enkele voordelen :

  • geen risico op explosies of glasbreuk.
  • Men kan zich niet verbranden aan een LED-licht.
  • Er worden geen ultraviolet of infrarood stralen uitgezonden. het materiaal is schokbestendig.
  • mogelijkheid het licht af te stellen in verschillende gradaties en met tussenpozen.

Er zijn echter ook risico’s verbonden aan LED-verlichting :

  • LED-verlichting bevat blauw licht. Dit kan bij hoge lichtsterkte schadelijk zijn voor het netvlies
  • LED-verlichting houdt een hoger risico op verblinding en flikkering in 

Blauw licht

LED-verlichting maakt gebruik van blauw licht. Het Franse wetenschappelijk instituut ANSES vond een verband tussen frequente blootstelling aan blauw licht en netvliesschade. Dit is wel vooral het geval bij een zeer hoge lichtsterkte : bij het gebruik van LED met lagere lichtsterkte, zoals het geval is bij achtergrondverlichting of op computer- tablet- of smartphoneschermen zijn de effecten gering.

Niettemin wijst een studie van Inserm uit dat het netvlies van ratten die langdurig werden blootgesteld aan blauw licht van een lage lichtsterkte er óók enige beschadiging optreedt. Terwijl dat niet zo was bij andere soorten kunstlicht van dezelfde sterkte !

Personen met bepaalde oogafwijkingen zouden gevoeliger kunnen zijn voor blauw licht : dit geldt voor personen lijdend onder aphakia, pseudophakia, leeftijdsgebonden maculadegeneratie. Ook personen die fotosensibiliserende middelen consumeren (bepaalde medicatie, cosmetica) zouden kunnen gevoeliger zijn. Verdere studie moet hier echter nog uitsluitsel over geven.

Om de ooggerelateerde veiligheid van lampen na te gaan, doet men een beroep op de norm NBN 62741 “Fotobiologische veiligheid van lampen en lampsystemen”. Deze norm definieert vier risicogroepen met betrekking tot de blootstelling van het oog aan licht.

Risicogroepen

GR0

GR1

GR2

GR3

Risicogroep 0

Risicogroep 1 (laag)

Risicogroep 2 (matig)

Risicogroep 3 (hoog)

 

Geen risico

Max. blootstelling 3 uur

Max. blootstelling 100 seconden

Max. blootstelling 0.25 seconden

 

Bij verlichting van risicogroep 2 en 3 kunnen de ogen schade oplopen, voornamelijk bij rechtstreekse blootstelling, wanneer men de maximale blootstellingstijd overschrijdt. Bij verlichting van risicogroep 3 moet men eerder denken aan de verlichting bij spektakelshows e.d.

Bij algemene verlichtingssystemen die onder risicogroep 0 en 1 vallen, wordt er geacht geen risico te zijn voor de ogen : er is geen rechtstreekse blootstelling gezien de armaturen uitgerust zijn met diffusers of dwarslamellen.

Bij lampen en verlichtingsarmaturen die een matig of groot risico inhouden moet dit aangegeven worden via de CE-markering.

Verblinding en flikkering

ANSES wijst ook op het risico op verblinding en flikkering die het werkcomfort kunnen verslechteren en gemakkelijker tot ongevallen kan leiden. Dit risico ligt bij LED-verlichting een stuk hoger, in vergelijking met andere types verlichting, omdat de lichtsterkte in vergelijking met andere gangbare types verlichting sterker is.

Enkele adviezen

  • Kies voor LED-verlichting van categorie GR0 en GR1, deze is niet of slechts beperkt schadelijk voor het netvlies.
  • Vermijd rechtstreekse blootstelling : kies voor filterende schermen.
  • Beeldscherminstellingen : zet het beeldscherm niet al te helder en op minstens 35 cm van je ogen verwijderd (tablet) of 50 cm (vaste pc).
  • Bij rechtstreekse blootstelling : draag oogbescherming (filterende bril).
  • Mogelijke bronnen van verblinding of flikkering : beperk deze tot plaatsen die  gewoonlijk niet vaak in het zicht komen.
  • Werk je ’s avonds nog op een beeldscherm laat dan ook andere lichten aan.
  • Geen gebruik van schermen in de laatste twee uur voor je gaat slapen.

Referenties

  • “Effets sanitaires des systèmes d’éclairage utilisant des diodes électroluminescentes” ANSES 2010
  • Lampes à LED et risque rétinien”  INRS 2017
  • “Blauw licht van ledlampen schadelijk voor netvlies” Preventactua 2018-18
  • “Risico’s van ledverlichting voor de ogen” Preventactua 2018-18
  • “Light-induced retinal damage using different light sources, protocols and rat strains reveals LED phototoxicity” Neuroscience N° 339, pp 296-307