Dossier: Van vrijwilliger tot jobstudent, een gids voor werknemerscategorieën

In dit dossier, waarvan dit artikel de inleiding is, gaan we dieper in op de verschillen tussen personen tewerkgesteld met een arbeidsovereenkomst, stagiairs, jobstudenten en jongeren op leercontract, waarbij elk van hen verschillende rechten heeft en je verschillende maatregelen moet treffen. Verder lichten we voor de werknemers die ter beschikking worden gesteld toe, zoals uitzendkrachten of een tewerkstelling in het kader van artikel 60, welke verantwoordelijkheden de werkgever draagt en welke verantwoordelijkheden bij de werknemer liggen. Tot slot behandelen we ook de categorie van vrijwilligers. Zo zal je hier o.a. een antwoord vinden op welke aansprakelijkheid je als organisatie treft in geval van ongeval of schade tijdens vrijwilligerswerk.

Deze reeks biedt een overzicht van de bijzondere wettelijke bepalingen voor de diverse werknemerscategorieën.

Hieronder geven we een overzicht van de verschillende categorieën werknemers:

Ben je een werknemer met een arbeidsovereenkomst, dan voer je arbeid uit onder het gezag van iemand en ontvang je hiervoor een loon. Je hebt dan ook een contract waarin staat wat je taken zijn, hoeveel je maandelijks verdient, en hoeveel uren je moet werken. Je leidinggevende stuurt je aan en heeft bovendien de verplichting om te zorgen voor een veilige werkomgeving.

Je werkt op basis van een officiële arbeidsovereenkomst. Met andere woorden, je hebt recht op loon en andere arbeidsvoorwaarden en geniet je ook van de voordelen van de sociale zekerheid zoals deze vastgelegd zijn in collectieve arbeidsovereenkomsten (CAO), afgesloten binnen je onderneming of de sector waarin je bent tewerkgesteld, en in de wet. Dit geldt zowel voor voltijdse als parttime werknemers, en voor tijdelijke en vaste contracten.

Werk je voor een overheidsinstelling, dan kan het zijn dat je een statutaire medewerker bent. Je werkt dan o.b.v. een statuut, een reglement dat door de overheid of een overheidsinstelling is vastgesteld. Je rechten en plichten als werknemer zijn dan vastgelegd in een statuut, dit is een koninklijk besluit, voor de federale ambtenaren of een decreet wanneer het gaat om een ambtenaar verbonden met de overheid op het niveau van de gemeenschappen of gewesten, of een plaatselijke overheid.

In dit dossier zullen we een licht werpen op verschillende bijzondere categorieën van werknemers met een arbeidsovereenkomst en waarmee je als werknemer en werkgever rekening moet houden.

Voorbeeld: Jan werkt als administratief medewerker bij een middelgroot bedrijf. Hij heeft een arbeidsovereenkomst waarin zijn taken, werktijden en salaris zijn vastgelegd. Zijn werkgever zorgt voor een veilige werkomgeving en Jan heeft recht op sociale zekerheid en andere arbeidsvoorwaarden zoals vastgelegd in de CAO.

Je bent tewerkgesteld via het OCMW om op die manier je kansen op de arbeidsmarkt te vergroten en je rechten op sociale zekerheid, zoals het recht op werkloosheidsuitkeringen, opnieuw op te bouwen. Dit kan gaan om een tijdelijke tewerkstelling door het OCMW bij de gemeente, een vzw of een intercommunale met een sociaal doel.

Na afronding van je tewerkstelling verkrijg je opnieuw recht op je werkloosheidsuitkering. Jouw juridische werkgever is het OCMW, toch is je feitelijke werkgever (de organisatie waarbij je het werk uitvoert) verantwoordelijk voor je dagelijkse leiding en jouw welzijn op het werk.

Voorbeeld: Maria is via het OCMW tewerkgesteld bij een lokale bibliotheek om haar recht op werkloosheidsuitkering te behouden. Hoewel het OCMW haar juridische werkgever is, is de bibliotheek verantwoordelijk voor haar dagelijkse leiding en welzijn op het werk. Na afloop van haar tewerkstelling behoudt Maria haar recht op werkloosheidsuitkering.

In deze reeks gaan we dieper in op de verschillende categorieën. Zo kan je nu al het eerste artikel lezen over werknemers die sociaal tewerkgesteld zijn via artikel 60.

Hierbij maakt de wet een onderscheid tussen stagiairs, jongeren op leercontract en jobstudenten.

• Leercontract

Je bent tussen de 15 en 18 jaar en bent aan de slag op leerovereenkomst. Je valt hierbij onder specifieke beschermingsmaatregelen die bedoeld zijn om je te beschermen tegen gevaarlijke werksituaties. Zo kan het zijn dat je bepaalde gevaarlijke opdrachten niet mag uitvoeren. Bovendien is je werkgever verplicht om een opleiding en begeleiding te bieden.

Voorbeeld: Tom is 17 jaar en volgt een opleiding tot elektricien. Hij werkt drie dagen per week bij een installatiebedrijf onder een leercontract. Het bedrijf biedt hem begeleiding en zorgt ervoor dat hij geen gevaarlijke taken uitvoert die niet geschikt zijn voor zijn leeftijd en ervaring.

• Jobstudenten

Je bent schoolgaand of student en werkt tijdens je vakanties of weekends om wat bij te verdienen. Ook als jobstudent heb je recht op specifieke arbeidsvoorwaarden en bescherming.

Voorbeeld: Lisa is een universiteitsstudent die tijdens de zomervakantie werkt als kassamedewerker in een supermarkt. Ze heeft een jobstudentencontract dat haar recht geeft op een aangepast loon en bescherming tegen overmatige werktijden.

Je bent schoolgaand en volgt een opleiding waarbij werkervaring een essentieel onderdeel is. Je bent tijdelijk aan de slag binnen een bedrijf of organisatie om praktijkervaring op te doen. Als stagiair heb je recht op begeleiding en een veilige werkomgeving. De stageovereenkomst legt de rechten en plichten van zowel de stagiair als de werkgever vast, inclusief de duur van de stage, de taken en eventuele vergoedingen.

Voorbeeld: Ahmed volgt een opleiding marketing en loopt stage bij een reclamebureau. Zijn stageovereenkomst legt vast dat hij recht heeft op begeleiding, een veilige werkomgeving en een stagevergoeding. Hij werkt aan verschillende projecten om praktijkervaring op te doen.

Je bent tijdelijk aan het werk via een uitzendbureau. Het uitzendbureau is jouw formele werkgever en regelt de contracten en betalingen, terwijl je als uitzendkracht werkt onder de leidinggevende bij het bedrijf waar je je opdracht uitvoert. Als uitzendkracht heb je recht op dezelfde arbeidsvoorwaarden als de vaste werknemers van het bedrijf, inclusief loon, arbeidsomstandigheden en sociale zekerheid. In het artikel zullen we het uitgebreider hebben over de verantwoordelijkheden en de taakverdeling tussen het interim-bureau en de inlener op vlak van welzijn op het werk en gezondheidstoezicht.

Voorbeeld: Sophie werkt via een uitzendbureau als productiemedewerker in een fabriek. Het uitzendbureau regelt haar contract en betalingen, terwijl ze onder leiding van de fabriek werkt. Sophie heeft recht op dezelfde arbeidsvoorwaarden als de vaste werknemers van de fabriek.

Je bent als vrijwilliger aan de slag bij een organisatie met een sociaal of gemeenschapsdoel. In de meeste gevallen zal je dit onbetaald doen. Hoewel je geen loon ontvangt heb je recht op een veilige werkomgeving en is de organisatie verplicht om je te verzekeren tegen ongevallen tijdens je vrijwilligerswerk. Hoewel je geen arbeidsovereenkomst hebt, zal je werken o.b.v. een vrijwilligerscontract.

Voorbeeld: Peter werkt als vrijwilliger bij een dierenasiel. Hoewel hij geen loon ontvangt, heeft hij recht op een veilige werkomgeving en is hij verzekerd tegen ongevallen tijdens zijn vrijwilligerswerk. Het asiel heeft een vrijwilligerscontract opgesteld waarin zijn taken en rechten zijn vastgelegd.

Naast de eerder genoemde categorieën zijn er nog andere bijzondere werknemerscategorieën die onder een arbeidsovereenkomst vallen, maar waarbij de aard van het werk verschilt. Hieronder bespreken we enkele van deze categorieën:

• Dienstboden
  Dit zijn werknemers die huishoudelijk werk verrichten voor een werkgever of privépersoon en diens gezin. Hoewel ze onder gezag werken en een arbeidsovereenkomst hebben, is hun werk beperkt tot huishoudelijke taken.

Voorbeeld: Anna werkt als dienstbode bij een gezin. Ze zorgt voor het schoonmaken van het huis, doet de was en bereidt maaltijden. Haar arbeidsovereenkomst legt haar taken en werktijden vast.

• Werknemers in het kader van dienstencheques
  Deze werknemers hebben een arbeidsovereenkomst met een dienstenchequebedrijf, maar verrichten schoonmaakwerk bij particulieren. De dienstencheques worden gebruikt als betaalmiddel voor deze diensten.

Voorbeeld: Els werkt via een dienstenchequebedrijf en gaat schoonmaken bij verschillende huishoudens. Haar arbeidsovereenkomst is met het dienstenchequebedrijf, dat haar loon en arbeidsvoorwaarden regelt.

• Personen tewerkgesteld met een Persoonsvolgend Budget (PVB):
  Dit zijn werknemers die worden ingehuurd door personen met een beperking die een budget hebben gekregen voor zorg en persoonlijke assistentie. Deze werknemers hebben een arbeidsovereenkomst met de persoon die hen in dienst neemt.

Voorbeeld: Mark heeft een lichamelijke beperking en ontvangt een persoonsvolgend budget. Hij gebruikt dit budget om Sarah in te huren als persoonlijke assistente. Sarah helpt Mark met dagelijkse activiteiten en heeft een arbeidsovereenkomst met hem.

In deze gevallen is er sprake van een arbeidsovereenkomst, maar de aard van het werk en de werkomgeving kunnen sterk variëren. Het is belangrijk dat zowel werkgevers als werknemers zich bewust zijn van de specifieke rechten en plichten die bij deze bijzondere categorieën horen.

De reeks, waarvan dit artikel slechts de inleiding is, biedt een uitgebreid overzicht van de verschillende categorieën werknemers en de bijbehorende wettelijke bepalingen. Of je nu een werkgever bent die zijn verplichtingen wil begrijpen, of een werknemer die zijn rechten wil kennen, deze gids helpt je op weg. In de volgende artikelen van dit dossier zullen we dieper ingaan op specifieke situaties en praktische tips bieden om zowel werkgevers als werknemers te ondersteunen.